Stratosferde doğal olarak oluşan ozon, Dünya’yı Güneş’in zararlı ultraviyole (UV) ışınlarından koruyan bir kalkan görevi görüyor. Ancak 1985’te, Antarktika’nın üzerinde, eylül-aralık ayları arasında belirginleşen bir ozon deliği keşfedilmişti. Bu mevsimsel incelme, zararlı UV ışınlarının yüzeye daha fazla ulaşmasına neden olarak cilt kanseri gibi sağlık sorunlarına yol açıyordu.
ABD Ulusal Okyanus ve Atmosfer Dairesi’nde çalışan bilim insanı Susan Solomon ve ekibi, yaptıkları araştırmalar sonucunda bu deliğin kloroflorokarbonlar (CFC) nedeniyle oluştuğunu belirledi. CFC’ler, klima, soğutma sistemleri ve aerosol spreylerde yaygın olarak kullanılıyordu. 197 ülkenin imzaladığı Montreal Protokolü kapsamında bu zararlı gazların kademeli olarak yasaklanması kararlaştırıldı.
İyileşmenin doğrudan insan müdahalelerinden kaynaklandığı kanıtlandı
Son yıllarda yapılan gözlemler, özellikle eylül aylarında ozon deliğinin küçüldüğünü gösterse de bilim insanları, bu iyileşmenin kesin nedenini belirlemede temkinli davranıyordu. Solomon, CFC’lerin azalmasının mı yoksa El Niño ve kutup girdabı gibi doğal süreçlerin mi bu daralmaya sebep olduğunu anlamanın zor olduğunu belirtiyordu.
Ancak Massachusetts Teknoloji Enstitüsü’nden (MIT) Peidong Wang ve ekibi, hakemli bilim dergisi Nature‘da yayımlanan yeni çalışmalarında, ozon tabakasındaki iyileşmenin doğrudan insan müdahalelerinden kaynaklandığını kanıtladı. Araştırmacılar, farklı senaryolar üzerinde atmosfer simülasyonları yaparak ozon tabakasındaki değişimlerin sebebini inceledi.
“Çevre sorunlarını çözebileceğimizin bir kanıtı”
Gerçek uydu gözlemleriyle yapılan karşılaştırmalar sonucunda, ozon deliğinin toplumların aldığı önlemler sayesinde iyileştiği doğrulandı.
Solomon, “Yüzde 95 kesinlikle söyleyebiliriz ki ozon deliği iyileşiyor. Bu harika bir gelişme ve çevre sorunlarını çözebileceğimizin bir kanıtı” diyor.
Bilim insanları, mevcut iyileşme sürecinin devam etmesi halinde ozon deliğinin 10 yıl içinde tamamen kapanacağını düşünüyor. Solomon, “2035 gibi bir tarihte Antarktika’da ozon deliğinin hiç incelmediği bir yıl görebiliriz. Bu çok heyecan verici” diyerek ekliyor:
“Yaşam süreniz içinde ozon deliğinin tamamen ortadan kalktığını göreceksiniz. Ve bunu biz insanlar başardık.”
