Pasifik Okyanusu’nda meydana gelen El Nino ve La Nina hava olaylarının iklim üzerindeki etkisi her geçen yıl artarken değişen iklim koşulları nedeniyle dünyanın farklı yerlerinde bölgesel olarak gerçekleşen hava olaylarının etkileri de giderek daha fazla önem taşıyor.
El Nino ve La Nina’ya göre daha küçük bir bölgeyi etkileyen bu hava olaylarının başında Atlas Okyanusu’nda meydana gelen Atlantik Nino ve Benguela Nino geliyor.
Amerikan Ulusal Okyanus ve Atmosfer Dairesi (NOAA) verilerine göre, El Nino’nun küçük kardeşi olarak adlandırılan Atlantik Nino, Batı Afrika kıyıları ile Güney Amerika’nın kuzeydoğusunda, özellikle de Brezilya’nın kuzeydoğusunda etkili oluyor.
Atlas Okyanusu’nda benzer bir diğer hava olayı ise Benguela Nino olarak adlandırılıyor ve özellikle Afrika’da Angola ile Namibya kıyıları boyunca etkili oluyor. Bu iki hava olayı, Atlas Okyanusu kıyılarındaki iklim koşullarını etkileyerek bölgenin ekonomisi üzerinde olumsuz bir rol oynuyor.
Dünyanın en zengin deniz ekosistemlerinden bazılarını barındıran bu bölgeler, Atlantik Nino ve Benguela Nino gibi iklim kaynaklı aşırılıklar nedeniyle giderek artan tehditlerle karşı karşıya bulunuyor. Okyanus sularında meydana gelen anormal ısınma ya da soğuma olayları, deniz yaşamını, balıkçılık verimliliğini ve yağış düzenlerini ciddi şekilde bozabiliyor.
Avrupa ve Afrika’daki çeşitli üniversiteler ve araştırma merkezleri tarafından yapılan bir çalışma sayesinde, Atlas Okyanusu’nda gerçekleşen Atlantik Nino ve Benguela Nino gibi hava olaylarının ne zaman meydana geleceği, yapay zeka uygulamaları sayesinde 5 ay öncesine kadar tahmin edilebilecek.
Erken uyarı platformu geliştirilecek
90 yıllık okyanus sıcaklığı verileri kullanılarak derin öğrenme tabanlı bir yapay zeka modeli oluşturulan araştırmanın bir sonraki adımlarından biri, tahminlerin paylaşılacağı internet tabanlı bir platform geliştirmek olacak. Böylece balıkçılar, bölgesel otoriteler ve kıyı planlamacıları bu tür olaylara ilişkin erken uyarılara kolayca erişebilecek.
Araştırmayı yürüten Avrupa-Akdeniz İklim Değişikliği Merkezi (Euro-Mediterranean Center on Climate Change) Dünya Sistemi Modelleme Araştırma ve Biyocoğrafya Birimi araştırmacısı Marie-Lou Bachelery, çalışmanın detaylarını anlattı.
Atlantik Nino ve Benguela Nino’nun Atlas Okyanusu’ndaki devinim, atmosferik düzenler ve yağış rejimleri üzerinde önemli etkiler oluşturduğunu ve genellikle okyanus yüzeyini ve belirli bir derinliğe kadarki okyanus suyunu ısıttığını belirten Bachelery, “Atlantik Nino ısınması çevre bölgelerdeki yağış düzenlerini değiştirebiliyor ve hatta Avrupa’daki hava koşulları üzerinde bile etkili olabiliyor.” dedi.
Bachelery, Batı Afrika kıyıları boyunca görülen bu tür hava olayları sonrasında okyanuslardaki ısınmanın balıkların yaşam koşullarını ve dolayısıyla balıkçılık faaliyetlerini olumsuz etkilediğini aktardı.
Batı Afrika’da balıkçılığın ekonomide büyük yer tuttuğunun altını çizen Bachelery, bu nedenle okyanus sularındaki ısınmanın bölge ekonomisine ciddi zararlar verebileceğini ifade etti.
İklim değişikliği etkisi
İklim değişikliğinin bu hava olayları üzerindeki etkisinden bahseden Bachelery, “Bu olaylar doğal olarak meydana gelir ancak iklim değişikliği, bu olayların şiddetini ve sıklığını etkileyebilir. Büyük olasılıkla tropikal Atlantik’te bu tür olayların sayısında bir azalma görülmesi bekleniyor ancak Benguela bölgesi için bunun tam tersi bir durum söz konusu olabilir.” diye konuştu.
Bachelery, bu hava olaylarını 5 ay kadar önceden tahmin edebilmenin faydaları hakkında şunları söyledi:
“Diyelim ki balıkçılık sezonu başladı ve herkes yoğun şekilde balık avladı. Ardından Atlantik Nino okyanus olayı gelişti ve kalan balıklar da bu olay nedeniyle öldü. Bu durumda, ertesi yıl yeni balık popülasyonu oluşmaz ve ekosistem zarar görür. İşte bu tahmin sistemlerinin amacı, bir olayın gelişmekte olduğunu önceden fark edip, ‘Belki bu yıl daha az balık avlamalıyız’ diyerek önlemler alınmasını sağlamak.”
Yapay zekanın katkısı
Proje için önce geleneksel yollarla iklim modelleri üzerinde çalıştıklarını anlatan Bachelery, karmaşık verilerin çözümlenmesinde bu modellerin yetersiz kalması üzerine yapay zekadan yararlanmaya karar verdiklerinden bahsetti.
Bachelery, sözlerini şöyle tamamladı:
“Yapay zeka işleri çok kolaylaştırdı. Bunun en önemli nedenlerinden biri, derin öğrenmenin sistemler ve hava olayları arasındaki karmaşık, doğrusal olmayan ilişkileri algılayabilmesi. Geleneksel modeller bu tür karmaşık bağlantıları yeterince yansıtamazken derin öğrenme bunu başarabiliyor. Yapay zeka artık iklim biliminde giderek daha fazla yer edinmeye başladı çünkü birçok farklı alanda başarılı sonuçlar veriyor.”
