Zambiya’daki bir hayvan barınağında yaşayan şempanzeler, kulaklarına veya kalçalarına ot ve çubuk takarak yeni bir sosyal davranış geliştirdi. Uzmanlara göre bu, şempanzelerin kendi aralarında bir “moda” oluşturduğunu ve tıpkı insanlar gibi sosyal trendlere ayak uydurduğunu gösteriyor.
Davranış nasıl başladı?
2010 yılında Chimfunshi Yaban Hayatı Barınağı’nda yaşayan bir dişi şempanze, kulak deliğine çimen sapı yerleştirdi. Bu davranış kısa sürede diğer şempanzeler tarafından da benimsendi. Hayvanlar bunu yaparken son derece rahat görünüyordu ve davranışın bir sağlık ihtiyacından kaynaklanmadığı anlaşıldı.
Hollanda’daki Utrecht Üniversitesi’nden davranış biyoloğu Dr. Ed van Leeuwen, bu davranışı “sosyal bir gelenek” olarak tanımlıyor. Aynı davranış, yıllar sonra barınağın farklı bir bölgesindeki başka bir şempanze grubunda da gözlendi.
İnsan etkisi var mı?
İki grup arasında yaklaşık 15 kilometre mesafe olduğu için birbirlerini doğrudan taklit etmeleri mümkün değildi. Ancak araştırma ilerledikçe, ilk gruptaki insan bakıcıların kulaklarını kürdanla temizlediği, ikinci grup bakıcılarının ise böyle bir davranışı sergilemediği tespit edildi. Van Leeuwen, şempanzelerin önce insan bakıcılardan bu davranışı öğrenmiş olabileceğini, sonra da grup içinde yaydığını düşünüyor.
Benzer şekilde, ikinci grupta şempanzeler bu davranışı daha ileri taşıyarak çubukları kalçalarına sokmaya başladı. Bu davranış da önceki insan temaslarının etkisiyle açıklanıyor.
Toplumsal kabul için davranış taklidi
Dr. Van Leeuwen, benzer bir örneği Hollanda’daki bir hayvanat bahçesinde de gözlemlemiş.
Orada da bir dişi şempanze, kucağında hayali bir bebek taşıyormuş gibi yürümeye başlamış ve bu davranış grup içindeki tüm dişiler tarafından benimsenmiş. Yeni gelen bireyler de bu yürüyüş şeklini taklit ettiklerinde gruba daha kolay entegre olmuş.
Van Leeuwen, bu tür davranışların “sosyal öğrenme yoluyla yayılan bir trend” olduğunu söylüyor. “Şempanzelerin boş vakitlerinde bu tür davranışları geliştirdiğini görüyoruz. Yırtıcılardan uzak, güvende oldukları bu ortamlarda sosyal etkileşimlere daha fazla zaman ayırabiliyorlar,” diyor.
Bilimsel etkisi büyük
Oxford Üniversitesi’nden primatoloji uzmanı Elodie Freymann, çalışmaya dahil olmamakla birlikte sonuçları heyecan verici buluyor: “İnsanla maymun arasında sosyal davranış aktarımı olması, primatoloji açısından çığır açıcı.”
Araştırma, şempanzelerin yalnızca doğadaki hayatta kalma becerileriyle değil, aynı zamanda sosyal zekâları ve kültürel uyum kapasiteleriyle de insanlara çok benzediğini bir kez daha gözler önüne seriyor.
